6η Biennale Nέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων

Μία Biennale αποτελεί ένα είδος περιοδικής απογραφής, η οποία στοχεύει στην ανθολόγηση της καλύτερης τρέχουσας παραγωγής νέων δημιουργών. Η Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής έχει πίσω της ήδη μια δεκαπενταετή ιστορία, που όπως φαίνεται και από τις πολυάριθμες φετινές συμμετοχές, έχει ήδη καταξιωθεί στα μάτια των νέων αρχιτεκτόνων.

Μία Biennale όμως δεν καταγράφει μόνον τα πεπραγμένα μιας εποχής, αλλά ξεχωρίζει ορισμένα έργα ως τα αρτιότερα ή τα πλέον ενδιαφέροντα, μέσα από την συγκεκριμένη οπτική μιας κριτικής επιτροπής. Τα μέλη της εκάστοτε επιτροπής καλούνται να διαμορφώσουν μία κοινή προσέγγιση για την συγκεκριμένη χρονική στιγμή, επιλέγοντας από ένα ευρύτερο σύνολο εκείνα τα έργα που καινοτομούν ή αποτυπώνουν το χαρακτηριστικό ‘στίγμα’ της διετίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η Biennale αποτελεί την έκφραση ενός σύγχρονου αρχιτεκτονικού ‘ύφους’, από μία οπτική γωνία που ζητά ταυτόχρονα να νομιμοποιηθεί ως ‘αντικειμενική’, μέσω του συγκερασμού διαφορετικών υποκειμενικοτήτων σε ένα κοινά αποδεκτό παρονομαστή.

Η επιθυμία του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής να εκθέσει το μεγαλύτερο δυνατό εύρος σύγχρονων αρχιτεκτονικών έργων, περιλαμβάνοντας υλοποιημένες και μη μελέτες, οδήγησε στις πρόσφατες, μη θεματικές, Biennale. Όσον αφορά στην 6η Biennale, όπως σημειώνει και στο κείμενο της η επιτροπή, είναι ατυχές που δεν είναι δυνατόν να παρουσιαστεί αναλυτικά ένας μεγαλύτερος αριθμός συμμετοχών, ιδιαίτερα φέτος που το συνολικό επίπεδο των έργων είναι αρκετά υψηλό. Η εξέλιξη αυτή πιθανόν αντανακλά μία γενικότερη άνοδο του επιπέδου της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και ενδέχεται θεσμοί όπως η Biennale να ενισχύουν την άμιλλα μεταξύ νέων αρχιτεκτόνων προβάλλοντας τα σημαντικότερα έργα τους.

Και στην φετινή Biennale, αυτό που φαίνεται να αποτελεί μία σταθερή παράμετρο της παραγωγής αρχιτεκτονικού έργου στην Ελλάδα, τουλάχιστον μεταπολεμικά, είναι ότι η ατομική κατοικία εξακολουθεί να διατηρεί τα σκήπτρα, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Ενώ αυτό είναι οπωσδήποτε ένα θετικό γεγονός - καθώς μάλιστα η αρχιτεκτονική της σύγχρονης ελληνικής κατοικίας αναγνωρίζεται σταδιακά και εκτός Ελλάδας για την υψηλή της στάθμη - είναι ταυτόχρονα και ενδεικτικό της συνεχιζόμενης απουσίας αξιόλογων δημόσιων έργων στην χώρα. Αυτή η ένδεια, που δυστυχώς στοιχειώνει και τις νεώτερες γενεές, μαρτυρά όχι μόνον την διαπιστωμένη χρόνια αρχιτεκτονική απουσία, αλλά πρώτιστα την έλλειψη ενός συλλογικού οράματος και κοινωνικού ενδιαφέροντος για τον δημόσιο χώρο.

Ένα άλλο, όχι αμελητέο, ενθαρρυντικό στοιχείο που διαφαίνεται στα πλαίσια της 6ης Biennale, είναι η συμμετοχή νέων αρχιτεκτόνων σε διαγωνισμούς και μάλιστα διεθνείς, με αρκετές διακρίσεις. Σε μία περίοδο παγκόσμιας οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής κρίσης οι νέοι αρχιτέκτονες δεν εξαντλούνται μόνον στον σχεδιασμό ιδιωτικών κατοικιών και αναζητούν διαφορετικούς εναλλακτικούς δρόμους αρχιτεκτονικής έκφρασης και παρουσίας.

Υπάρχει άραγε ένας κοινός τόπος, ένα κοινό ιδίωμα που αναδύεται μέσα από το μεγάλο αυτό πλήθος ετερόκλητων έργων και προσεγγίσεων; Σε συνέχεια και των προηγούμενων Biennale, τα καλύτερα δείγματα της τρέχουσας ελληνικής αρχιτεκτονικής εμμένουν ακόμα σε μία λιτή συνθετική διατύπωση, μία σύγχρονη επεξεργασία του συντακτικού του μοντερνισμού. Στον τομέα της κατοικίας μάλιστα, η υφολογική συγγένεια, κυρίως ανάμεσα στις μονοκατοικίες, είναι εντυπωσιακή. Ίσως και με τις οικολογικές ανησυχίες που εντάσσονται όλο και συχνότερα στο σχεδιαστικό πρόγραμμα των νέων αρχιτεκτόνων, να διακρίνουμε την μετεξέλιξη της αρχιτεκτονικής προς μία ‘πράσινη’ νεωτερικότητα.

Παρακολουθώντας εκ του σύνεγγυς τις προτάσεις των νεώτερων αρχιτεκτόνων, ο θεσμός της Biennale μπορεί να συμβάλει εποικοδομητικά στην προσπάθεια τους για την δημιουργία ενός ποιοτικά αναβαθμισμένου αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος, αναδεικνύοντας τις ανανεωτικές ιδέες τους για το ‘κατοικείν’ στον δημόσιο και ιδιωτικό χώρο.

Ηλίας Κωνσταντόπουλος